Werelderfgoed Unesco

De Grote Markt van Brussel staat op de lijst van het Werelderfgoed van de Unesco.

Het cultureel en natuurlijk werelderfgoed bestaat uit monumenten, eenheden en landschappen van uitzonderlijke en universele waarde vanuit historisch, artistiek of wetenschappelijk oogpunt en uit natuurlijke monumenten, geologische formaties, natuurlijke landschappen van uitzonderlijke waarde vanuit esthetisch of wetenschappelijk oogpunt. Het gaat om een zodanig uitzonderlijk belang dat het de nationale grenzen overschrijdt en een onschatbaar karakter vertoont voor de huidige en de toekomstige generaties.

De Externe site Lijst van het Werelderfgoed, of erfgoed van de mensheid wordt opgemaakt door de Commissie voor het Werelderfgoed van de Organistatie van de Verenigde Naties, voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur.

Sinds 1998 staat ook de Grote Markt van Brussel op de lijst van het Werelderfgoed. Het plein wordt hiermee erkend voor zijn economische, politieke en culturele functie. Volgens de Unesco voldeed de Grote Markt aan 2 criteria voor inschrijving op de lijst:

  • Criterium II: de Grote Markt is een buitengewoon voorbeeld van de eclectische en uiterst succesvolle mengeling van architecturale en artistieke stijlen die kenmerkend zijn voor de cultuur en samenleving van deze regio.
  • Criterium IV: de Grote Markt illustreert, door het karakter en de kwaliteit van de architectuur en de buitengewone kwaliteit als openbare plaats, op een buitengewone wijze de evolutie en de prestaties van een hoogst succesvolle handelsstad in het noorden van Europa op het hoogtepunt van haar welvaart.

De specifieke perimeter genaamd Ilôt Sacré is geofficialiseerd bij koninklijk besluit tot becherming van 1960, onder druk van de inwoners en handelaars die reageerden tegen ingrijpende projecten van die tijd. Deze zone heeft de oude morfologie bewaard met smalle kronkelende straatjes, en ook het weefsel van deze huizenblokken, meestal bestaande uit een geheel van percelen die zeer smal en diep zijn, getuigende van een stadsontwikkeling die teruggaat tot de middeleeuwen. Talrijke doorgangen en steegjes zijn eveneens karakteristiek voor deze wijk. Hun tracé is ontstaan in de loop van de tijd om toegang te verschaffen tot de achterliggende gebouwen of gebouwen binnenin de huizenblok en ze zijn aangelegd uit vrees voor nog verdere concentratie van woningen.

In 1998, tijdens de inschrijving van de Grote Markt op de Lijst van Werelderfgoed van de Unesco, is de Ilôt Sacré opgenomen in de perimeter tot bescherming van de Grote Markt, als 'bufferzone'. Als zeer dichte handelszone wordt ze veelvuldig bedreigd en verdient ze het om behouden te blijven en tevens de mogelijk te bieden diverse activiteiten te verrichten.

De Unesco-perimeter is sinds 2009 onderworpen aan specifieke regels inzake stedenbouw. Het is een middel van de Stad Brussel om een harmonieus evenwicht na te streven tussen vrijwaring van de wijk, toerisme, handel en bewoning. Met deze bedoeling heeft de Stad een gemeentelijk stedenbouwkundig reglement ingevoerd genaamd 'Unesco-zone' (GRUZ) voor de handelaars gevestigd in deze zone.

De Grote Markt van Brussel werd ingeschreven op de Lijst van Werelderfgoed in 1998. Tijdens deze inschrijving was de verplicht beheersplan nog niet van toepassing. Teneinde te voldoen aan de beleidsvoorschriften voor Werelderfgoed van 2011, heeft de Stad Brussel het initiatief genomen om, in samenweking met de Directie van Monumenten en Landschappen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, een dergelijk plan op te stellen en in uitvoering te brengen.

De richtlijnen van de Unesco verduidelijken dat het hoofddoel van een beheersplan moet zijn, de duurzaamheid van de goederen die ingeschreven zijn als Werelderfgoed, te verzekeren Zijn uitwerking heeft het mogelijk gemaakt om een zicht te krijgen op het geheel van acties en ontwikkelde projecten sedert een vijftiental jaar, zowel van de Stad Brussel als van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Het samenbrengen van het geheel van acties en lopende projecten heeft het mopgelijk gemaakt om het beheersplan te structureren rondom vijf strategische doelstellingen. Deze doelstellingen vloeien voort uit de politieke wil die zich ontwikkeld sedert enkele jaren en meer precies voortkomt uit het algemeen politiek programma van de Stad Brussel van de legislatuur 2006-2012:

  • beheer van het goed
  • behoud van het erfgoed door de integriteit en authenticiteit ervan te verzekeren
  • ontwikkeling van een functioneel evenwicht tussen handel en huisvesting
  • verbetering van de leefomgeving
  • sensibilisering, promotie, uitwisseling en ontwikkeling op het vlak van toerisme

Deze vijf strategische doelstellingen zijn onderverdeeld in 18 specifieke doelstellingen die op hun beurt opgaan in 46 actieplannen. De cel Historisch Erfgoed van de Stad Brussel is officieel belast met de coördinatie van dit beheersplan.

Beheersplan 2012-2015

Beheersplan 2016-2021

Beheersplan 2016-2021 - doelstellingen en actieplannen (PDF, 17.28 MB)

​Contact en informatie:

opp.erfgoed@brucity.be

Een beknopte geschiedenis van de ontwikkeling van de Grote Markt:

  • 1174: eerste verwijzing naar een Nedermarckt op een moeras op de rechteroever van de Zenne
  • 13de en 14de eeuw: de markt is omgeven door 'steenen' (hallen of markten in steen) en huizen
  • 15de eeuw: de huizen aan de zuidkant worden vervangen door de vleugels van het Stadhuis en de klokkentoren (1449)
  • 1515-1531: bouw van het zogenaamde 'Broodthuis' op de Grote Markt
  • 16de eeuw: heropbouw van huizen in renaissance- of barokstijl
  • 13 tot 15 augustus 1695: het bombardement van Brussel door de Franse koning Lodewijk XIV vernielt de Grote Markt (behalve het Stadhuis en het Broodhuis)
  • 1697-1698: heropbouw van de huizen aan de Grote Markt die in 1695 zijn verwoest
  • 1873: start afbraak en heropbouw van het Broodhuis

Meer info:

Zelfs voor de wet van 7 augustus 1931 voor de bescherming van monumenten en landschappen, maakten het behoud en de restauratie van het bouwkundig geheel van de Grote Markt van Brussel, al deel uit van de bekommernissen van de Brusselse overheid. Rond 1850 trokken de slechte staat van bewaring van de gevels de aandacht van de toenmalige burgemeester Karel Buls, en op het einde van de 19de eeuw start de Stad een campagne ter restauratie van de gevels van de huizen van de Grote Markt.

In 1883 werd een overeenkomst van erfdienstbaarheid gesloten tussen de Stad en de eigenaars van de huizen op de Grote Markt. Deze bevat een gedetailleerde omschrijving van de wederzijdse verplichtingen. Het gaat hier om de eerste erkenning van de patrimoniale waarde van de site. Deze conventie is nog altijd van toepassing en de Stad voert nog steeds het onderhoud en de herstellingen uit van de gevels van de openbare en privé-gebouwen op de Grote Markt.

Het Stadhuis en het Broodhuis (Koningshuis) werden beide geklasseerd in 1936. Het geheel van de gevels van de Grote Markt is pas geklasseerd in 1977.

Een dienst van de Stad Brussel staat in voor de begeleiding en sensibilisering rond de stedenbouwkundige verordening. Deze dienst coördineert alle initiatieven die rond de zone worden genomen en verzorgt de contacten met de administratie en de bevoegde schepenen (Handel, Stedenbouw en Toerisme).

Functies

  • begeleiding bij het inwerking treden van het reglement: sensibiliseren, contact met eigenaars, handelaars, bezoekers, algemene informatie verschaffen en de personen doorsturen naar de betrokken diensten voor bijkomende informatie
  • bijdragen tot de heropleving van de Unesco-zone door deel te nemen aan door de Stad opgestarte strategieën: begeleidingscomité Unesco, opvolgen van projecten, rehabilitatie van leegstaande gebouwen en verdiepingen,...
  • op een strategische manier werken op het terrein, met verschillende bevoegdheden: stedenbouwkundig, commercieel, erfgoed, toerisme, beheer van de openbare ruimte en netheid
  • deelname aan het Beheercomité, bevoegd voor het beheer van de evenementen op de Grote Markt

Het werk wordt mede ondersteund door de Delegatie voor de Ontwikkeling van de Stad (departement Stadsontwikkeling).

Contact en informatie

zone.grotemarkt@brucity.be

Lees meer in de Brusseleir (juni 2023)

Brusseleir van juni 2023 (PDF, 4.85 MB) (Op de cover, pagina's 4 tot 9)

ZIE OOK