Heraanleg Vrijheidsplein

Het Vrijheidsplein is een levendig en historisch plein. Het plein is beschermd erfgoed, net als de gevels errond. In 1978 besliste de Stad om bomen aan het plein toe te voegen. Er werd echter geen rekening gehouden met de doorgroeimogelijkheden van deze bomen. Vandaag is de straatbekleding op het plein in zeer slechte staat, deels te wijten aan de boomwortels die de straatstenen en de stoepranden omhoogduwen.

Meerdere fytosanitaire studies toonden aan dat bijna alle bomen in een goede gezondheid verkeren. De ondergrond van het plein blijkt echter niet optimaal waardoor de wortels op het plein naar boven groeien.

Het ontwerp van heraanleg heeft als uitgangspunt dan ook het behoud van de bomen met een aanleg die opnieuw voor groeimogelijkheden moet zorgen. De zone rondom de bomen wordt daarom opgehoogd en aangelegd in dolomiet.

Daarnaast wordt ook extra aandacht besteed aan de erfgoedelementen op het plein. De centrale groenzone rondom het standbeeld van Charles Rogier wordt gerestaureerd. De oorspronkelijke sierhekken rond het grasveld staan momenteel nog in het depot van de Stad. Ze zijn te beschadigd om terug te plaatsen maar worden exact gedupliceerd en opnieuw rond het grasveld geplaatst.

De rest van het plein wordt aangelegd op één niveau met inbegrip van het deel van de Congresstraat aan de rand van het plein. De 21 parkeerplaatsen rond het plein worden geschrapt en in de plaats komen laad- en loszones voor de vele horecazaken op het plein.

Mobiliteit

In de zomer van 2022 werd in het kader van Good Move een knip doorgevoerd in de Congresstraat ter hoogte van het Vrijheidsplein. Intrekbare paaltjes verhinderen het verkeer en de doorgang is uitsluitend voorbehouden voor de hulpdiensten. De knip in de Congresstraat is meegenomen in de perimeter van heraanleg.

De 21 parkeerplaatsen op het plein worden verwijderd. Gezien het hoge aantal handelszaken aan het plein worden ze vervangen door laad- en loszones. De rijrichting rondom het plein blijft behouden en er worden 31 fietsnietjes geplaatst.

Materialen

De boordstenen in blauwe steen rond de centrale graszone worden in hun oorspronkelijke staat hersteld. De kleine oorspronkelijke sierhekken staan momenteel nog in het depot van de Stad. Ze zijn te beschadigd om terug te plaatsen maar worden exact gedupliceerd en opnieuw rond het grasveld geplaatst.

Een dolomieten zone, naar het voorbeeld van de neoklassieke esthetiek van prominente plaatsen in de omgeving (Congreskolom, Warandepark, Kruidtuinpark,...), omzoomt de bomen en maakt het mogelijk de wortels ongehinderd te laten groeien. Rondom de boomspiegels worden de huidige blauwe stenen teruggeplaatst.

De gekozen materialen bestaan maximaal uit natuursteen, wat ideaal is voor deze geklasseerde locatie. De rijweg is vervaardigd uit gezaagde porfierkasseien. Dat verhoogt het comfort van de zachte en actieve mobiliteit. De trottoirs zijn gemaakt van platine kasseien, en de oude straatstenen worden zoveel mogelijk gerecupereerd. De watergreppels bestaan uit blauwe steen.

Bomen

Vier boomsoorten vormen het groene erfgoed van het Vrijheidsplein:

• 15 Pterocarya x Fraxinifolia
• 15 Tilia cordata, waaronder 14 Leilindes
• 2 Liquidambar
• 2 Cornus

De 15 Pterocarya x Fraxinifolia, die centraal op het plein staan, zijn het onderwerp geweest van een reeks fytosanitaire studies. De beoordeling van deze bomen is gemiddeld, één ervan verkeert in een zeer slechte staat en deze moet daarom gekapt worden. Omdat het op historische pleinen steeds van belang is om symmetrie te behouden, wordt de boom tegenover de zieke boom ook verwijderd.

Er wordt in de heraanleg bijzondere aandacht besteed aan de gezondheid van de resterende Pterocarya x Fraxinifolia-bomen, met een opgehoogde zone in dolomiet voor optimale groeiomstandigheden. Alle andere bomen in de perimeter blijven behouden.

Tenslotte worden 4 nieuwe bomen geplant in de Congresstraat (Tilia cordata) ter hoogte van het plein.

Participatie

Op 18 december 2019 werd een wijkvergadering georganiseerd waarop een eerste projectvoorstel werd gepresenteerd. Dit voorstel werd positief onthaald.

Een fytosanitaire studie wees echter uit dat er in de heraanleg meer rekening gehouden moest worden met de wortelgroei van de bomen. Om de bomen te kunnen behouden, zou de heraanleg moeten veranderen. De Stad koos ervoor om de zone rond de bomen op te hogen en in dolomiet aan te leggen.

Op 11 oktober 2022 werd het aangepast project opnieuw voorgesteld aan de bewoners en handelaren van de wijk.

Timing, procedure en werken

De vergunningsaanvraag voor de heraanleg werd in november 2022 ingediend bij het Gewest. In het kader van de procedure wordt er een openbaar onderzoek (30 dagen) en een Overlegcommissie georganiseerd.

Het openbaar onderzoek loopt van 26 april 2023 tot en met 25 mei 2023. Gedurende deze periode hangen er rode affiches in de perimeter die het openbaar onderzoek aankondigen. Iedereen heeft dan de mogelijkheid om het Externe site dossier online of bij de dienst Stadsontwikkeling van de Stad Brussel te consulteren en te reageren op de plannen. Indien u dat wenst, kan u ook vragen om de Overlegcommissie bij te wonen.

Op de Overlegcommissie worden de plannen gepresenteerd en kunnen de aanwezigen vragen stellen of een bezwaar kenbaar maken. De Overlegcommissie brengt vervolgens een advies met eventuele opmerkingen uit waaraan het project moet worden aangepast. Eens de vergunning afgeleverd is, kunnen de werken van start gaan.

Zoals bij elk project van heraanleg krijgen eerst de nutsmaatschappijen de kans om hun voorzieningen te vernieuwen. In dit geval zijn dat Vivaqua en Sibelga. Zij starten hun werf eind september 2023 op.

De werken van de Stad voor de heraanleg van het plein nemen in totaal 100 werkdagen in beslag. De werken verlopen gefaseerd om zo weinig mogelijk hinder te veroorzaken voor de bewoners. Verschillende delen van het project worden dus in verschillende fases gerealiseerd.